فول فایل

نگاهي بر نظرية علم النفس ابن سينا ابن‌سينا علم‌النفس را به عنوان شاخه‌اي از طبيعيات ، حكمت طبيعي مورد بررسي قرار مي‌دهد و عمدتاً در شرح و توصيف قواي نفس به آن مي‌پردازد. برعكس او ، ملاصدرا ، علم‌النفس را شعبه‌اي از الهيات مي‌داند و تا حد زيادي به نحوي بي‌سابقه در فلسفه اسلامي با مسأله حدوث نفس ، تكامل آن ، نشئات پس از موت و كمال غايي آن برخورد مي‌كند. معاني باطني اعمال وجوهي كه حكمت متعاليه را از علوم ديني و كلام متمايز مي‌كند از همه روشن‌تر و آشكارتر است. موضع حكمت متعاليه در قبال علوم ديني موضع پذيرش كامل و تأكيد مجدد بر تعاليم مأخوذ از آن است ، اما همواره سعي مي‌كند تا معاني باطني آنها را برملا كند. به عنوان مثال ، ملاصدرا در تفاسير قرآني خود كه سهم عمده‌اي در حكمت متعاليه دارند ، بر اصولي كه مفسران پيش از او در تفسير داشته‌اند مجدداً تصريح و تأكيد مي‌كند و در ضمن مشرب باطني و تأويلي مي‌كند و همچنين مشرب باطني و تأويلي خود را نيز بر آن مي‌افزايد. گر چه ملاصدرا در زمينه فقه و احكام الهي (شرع) تأليف مستقلي ندارد اما در موارد عديده ، همواره مي‌كوشد تا معاني باطني اين احكام را بر ملا سازد. اين امر به ويژه در مورد عبادات و مناسك مصداق دارد. ملاصدرا و پس از او بسياري از شاگردان بلا واسطه و مع‌الواسطه‌اش ، از ملا محسن فيض كاشاني و قاضي سعيد قمي گرفته تا حاج ملاهادي سبزواري ، مي‌كوشند تا معاني باطني اعمال و احكام و فرايض عبادي روزانه را تحت عنواني كه به «اسرار‌العبادات» معروف است تبيين نمايند. يكي از وجوه افتراق حكمت متعاليه در مقايسه با مشرب‌هاي فلسفه اسلامي پيش از آن - و در اين مورد خاص ، تصوف - اين است كه به معاني باطني اعمال و افعال عبادي اسلامي و جزئيات آن‌ها مي‌پردازد ، در حالي كه فيلسوفان اسلامي پيشين ، نظير ابن‌سينا ، به معناي عبادات به شكل عام تري عنايت داشتند. در مورد علم كلام ، ملاصدرا و همه اتباع او با آن كه در اين علم خبرگي دارند ، با شيوه‌ها و روش‌هاي موجود در آن به مخالفت برخاستند. حكمت متعاليه تمامي مسايلي را كه كلام بدان‌ها مي‌پردازد زير چتر خود مي‌گيرد و از اين جهت به كلام مي‌ماند؛ اين در حالي است كه فيلسوفان مسلمان متقدم بر صدرا اصلاً به برخي از مسايل ديني و الاهياتي مربوط به كلام نپرداختند. حيات جاويدان خرد